Gazi Üniversitesi Yaşam Bilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi, balda taklit ve tağşişin belirlenmesi amacıyla daha önce kullanılan ve zaman alan yöntemlerden farklı olarak oldukça düşük maliyetli ve çok kısa sürede analiz gerçekleştiren bir cihaz geliştirdi. Buna göre, piyasada şeker şurubu katılarak tağşiş yapılmış ballardan 1-2 gram örnek alınıp, 30 saniye gibi çok kısa sürelerde analiz gerçekleştirilebilecek ve sahte bal tespit edilebilecek.
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi ve Yaşam Bilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Doç. Dr. Turgay Tekinay, gıda maddelerinde taklit ve tağşişin Türkiye’de son dönemde karşılaşılan önemli sorunlardan biri olduğunu belirtirken, dünyada üretimi hızla büyüyen ürünler grubuna giren balın gerek fiyatı gerekse tüketim miktarı dikkate alındığında taklit ve tağşişi yapılan gıdalar arasında ilk sırada yer aldığını söyledi. Bu durumun dünya bal üretiminde dördüncü sırada bulunan ve dünya çam balı üretiminin yüzde 90’dan fazlasını sağlayan Türkiye’yi bal dış satımı açısından dar boğaza soktuğuna işaret eden Tekinay, zengin flora kaynakları sonucu bal çeşitliliği olmasına rağmen, bal dış satım potansiyelinin gereğince değerlendirilememesine neden olduğunu kaydetti.
ÇOK AZ BAL ÖRNEĞİNDEN, ÇOK KISA SÜREDE SONUÇ
Balın üretimi esnasında ya da üretiminden sonra yapılan çeşitli ekleme ve işlemlerin balın doğal yapısını bozduğunu ve gıda değerini önemli ölçüde azalttığını anlatan Tekinay, tağşişli balın üretiminden sonra özellikle yüksek fruktozlu mısır şurubu, invert şeker grubu, sakkaroz şurubu ve glikoz şurubu gibi şeker şurupların katılması ile yapıldığını söyledi. Balda sahteciliğin ancak uzman kişilerce yapılan analizlerle belirlendiğini ifade eden Tekinay, ”Bu amaçla hali hazırda kullanılan analiz yöntemleri olan HPLC analizi, 13C/12C oran analizi, gaz kromatografisi, gaz kromatografisi-kütle spektroskopisi analizlerinde en az 1 kg örnek üzerinden çalışılması, maliyetin yüksek olması ve zaman alması yeni analiz yöntemlerinin geliştirilmesini zorunlu kılıyordu. Biz de bunun için çalışma başlattık’‘ dedi.
30 SANİYEDE ANALİZ
Gazi Üniversitesi Yaşam Bilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından bu kapsamda son yıllarda sıklıkla karşılaşılan ve halk sağlığını tehdit eden taklit ve tağşiş yapılmış bal örneklerinin belirlenmesi amacı ile yeni bir analiz yöntemi geliştirildiğini belirten Tekinay, ”Araştırmacılar, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı TAGEM ve Gazi Üniversitesi BAP birimi tarafından desteklenen proje çalışmalarında çok başarılı sonuçlar elde ettiler. Araştırmacılar, kendi geliştirdikleri yöntemle, dünyada ilk kez piyasada şeker şurubu katılarak tağşiş yapılmış 1-2 gram bal örneklerini düşük maliyetle ve 30 saniye gibi çok kısa sürelerde analiz ederek belirleyebilmektedirler” şeklinde konuştu.
ET SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİNDE DE ANALİZ HEDEFLENİYOR
Geliştirdikleri cihazda kullanılan yüzeyde güçlendirilmiş ”Raman spektroskopisi yöntemi”nin tüm fiziksel ve kimyasal teknikler arasında sinyal hassasiyeti olarak en üst düzeyde olanlar arasında olduğuna işaret eden Tekinay, söz konusu analiz yönteminin Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından balda taklit ve tağşişin tespitinde kullanılabileceğini, bu yöntem kullanılarak ileride et, süt ve süt ürünleri, yağ gibi başka gıda maddelerinin taklit ve tağşişine dönük analizlerin gerçekleştirilmesinin hedeflendiğini bildirdi. Tekinay, ”Bu analiz yöntemi ile gıdalarda yapılan taklit ve tağşiş yüksek hassasiyetle, hızlı ve düşük maliyetle belirlenecek, ülkemizde daha önce mevcut olmayan yeni teknolojilerde ciddi bilgi birikimi ve tecrübe elde edilecektir” ifadesini kullandı.
