Kanser nedir?
Kanser vücudun belli bir bölgesindeki hücrelerin kontrölsüz olarak çoğalıp, o bölgenin de dışına yayılmasından ileri gelen hastalıkların genel adıdır. Kanser kelimesi belli bir hastalığı değil, aşırı hücre çoğalmaları ve doku büyümeleri şeklinde kendini belli eden çeşitli bozuklukları anlatır.
Vücudun tüm organları hücrelerden oluşmuştur. Normalde bu hücreler ancak vücuda gerekli olduğu zaman bölünür ve daha fazla hücre oluştururlar, bu durum bizlerin sağlıklı kalmasını sağlar. Eğer bu hücreler gereksiz olarak bölünmeye başlar ise yeni bir doku kitlesi oluştururlar. Bu normal dışı kitleye tümör diyoruz. Tümörler benign (iyi huylu) veya malign (kötü huylu) olabilir.
Benign tümörler kanser değildir. Eğer çıkartılırsa hastaların çoğuinda tekralamazlar. Daha önemlisi benign tümörlerindeki hücreler vücudun diğer bölgelerine yayılmazlar. Bu tümörler nadiren hayatı tehdit edici olurlar. Malign tümörler ise kanserlerdir. Kanser hücreleri yakındaki doku ve organlara yayılabilirler. Ayrıca bu hücreler kan dolaşımına ve lenf sistemine girerek vücudun diğer bölgelerine de yayılabilirler. Kanser hücrelerinin bu yayılma olayına metastaz denmektedir.
Kanser tipleri
Kanser kelimesi tek bir hastalığı ifade etmez, kanserin yüzden fazla değişik tipi vardır. Başladığı organ, hücrelerin mikroskopik görünümü gibi değişik faktörlere göre tanı konur. Mesela meme kanserinin memenin hangi hücrelerinden kaynaklandığına ve çevreye yayılma özelliklerine göre bir çok değişik tipi vardır. Genel olarak Kanserler dört ana kategoriden birisine girerler. Bunlar:
Karsinomalar – Bu tümörler ücudun organlarını yapan dokulardan oluşurlar. Yaklaşık tüm kanser tiplerinin yüzde 80’i bu gruptadır.
Sarkomlar – Bunlar kemik, adale, kıkırdak, fibröz doku veya yağ dokusundan kaynaklanan tümörlerdir.
Lösemiler – kandan ve kan yapan dokulardan oluşan kanserlerdir.
Lenfomalar – vücudun filtre sistemi olan lenfatik kanallar ve lenf nodüllerinden oluşan kanserlerdir.
Kanser sebepleri nelerdir?
Yaklaşık olarak yüzde 80 vakada kanseri oluşturan belirgin bir neden saptanamaz. Herhangi bir nedenle normal hücrelerdeki genlerde mutasyon adı verilen değişiklikler oluşur ve hücre hızla bölünüp çoğalarak malign hale gelir. Genlerde bu mutasyonu oluşturabilecek çok sayıda çevresel faktörler vardır. Aslında sağlıklı bir yaşam tarzı oluşturularak çok sayıda kanser riskinden kendimizi koruyabiliriz.
Kansere yol açan etkenler:
1. Yaş – Kanserler orta ve ileri yaşlarda daha sık görülür.
2. Diyet – Hayvansal yağlardan zengin, et içeriği fazla, kolesterol ve kaloriden zengin diyetlerle beslenme.
3. Şişmanlık ve bedensel hareketsizlik – Açık bir ilişki kurulmuş olmamasına karşılık araştırmalar şişmanlığın bazı tip kanserlere zemin hazırladığını göstermektedir.
4. Sigara – Sigara akçiğer kanseri riskini belirgin ölçüde arttırmaktadır. Sigara ve diğer tütün ürünleri bundan başka ağız, gırtlak, yemek borusu, mide, mesane kanserlerinde önemli rol oynar.
5. Kimyasal maddeler – İş yerlerinde metal tozları ve kimyasal maddelerle karşılaşma kanser riskini arttırır. Asbest, rodon, vinil, benzen iyi bilinen kanserojenlerdir.
6. Yüksek dozda radyasyona maruz kalmak.
7. Aşırı güneş ışığı – Güneşteki ultraviole ışınları direkt olarak melanoma ve diğer deri kanserleri oluşumu ile ilişkilidir.
8. Bazı virüsler – Hepatit B ve C, human papilloma virüs ve epstein bar virüsü gibi virüsler artmış kanser riski oluşturmaktadırlar.
9. Vücudun bağışıklık sistemini bozan hastalıklar – AIDS gibi vücut bağışıklığı bozulan hastalarda kanser daha kolay oluşmaktadır.
Kanserlerin yaklaşık yüzde 20’si kalıtsaldır. Yani kanserden sorumlu olan anormal bir gen ana-babadan çocuklarına geçmektedir. Bu durum kansere neden olan geni taşıyan her bireyde otomatik olarak kanser oluşacağı anlamına gelmez. Eğer ailevi kanser riskinden korkuluyor ise bu konuda doktora başvurarak aile bireylerinin riskleri açısından genetik konsültasyon ve testler uygulanmalıdır. Ailevi yüksek kişilere düzenli kanser taramaları önerilmekte ve erken tanı ve tedavi şansı arttırılmaktadır.
Kanser belirtileri nelerdir?
Bir çok kanser tipi iyice ilerlemedikçe belirgin bir bulgu veya ağrı oluşturmaz. Ağrı genellikle geç belirtidir. Kanser belirtileri erken devrelerde daha az zararlı diğer hastalıklarla karışmaktadır. Kanserin en önemli belirtileri şöyle sıralanabilir.
1. Bağırsak veya mesane (idrar) alışkanlıklarında değişiklik.
2. İyileşmeyen yaralar.
3. Rahim ve makattan gelen normal dışı kanama ve akıntılar.
4. Memelerde veya vücudun başka bir yerinde görülen sertlik ve şişlikler.
5. Yutkunma güçlüğü ve hazımsızlık.
6. Ben ve siğillerin şekil değiştirmesi.
7. Ses kısıklığı ve sebepsiz öksürük.
8. Kansızlık ve sebepsiz kilo kaybı.
Bu belirtiler oluştuğu takdirde doktora başvurmak ve kansere işaret olup olmadığını kesinlikle öğrenmek gereklidir.
Kanser tanısı
Günümüzde kanser tanısında kullanılabilen çok sayıda modern yöntemler geliştirilmiştir. Bunlar kısaca,
1. Biopsi – Kanserli dokunun tümünün, bir kısmının veya iğne alınan hücrelerinin mikroskopta incelenerek tanı konulması anlamına gelir.
2. Endoskopi – Ucunda kamera olan kıvrılabilir ince plastik tüplerle vücudun boşluklarına ve organlarına girilerek gözle görmeyi, gerekirse biopsi almayı sağlayan yöntemdir. Mesela kolonoskopi ile kalın bağırsak içi, laparoskopi ile ise tüm karın boşluğu gözlenip incelenebilir.
3. Kan testleri – Bazı kanserler tümör marker(belirteç)ları denilen maddeler salgılarlar, bunlar kan veya idrarda tespit edilerek tanıya yardımcı olurlar.
Kanser tedavisi
Dört ana kanser tedavi yöntemi vardır. Bunlar cerrahi, radyasyon tedavisi, kemoterapi (ilaç tedavisi) ve imnünoterapidir (vücudun defens sistemlerini güçlendirerek kanserle savaşmasını sağlar). Bu yöntemler tek tek veya beraberce kullanılmaktadır. Kanser tedavisi bir ekip tedavisi şeklinde, gerekli tedavilerin bir arada ve gerekli önceliklerle yapılması sağlanarak oluşturulmaktadır. Ayrıca son zamanlarda kanser aşıları, gen tedavisi gibi henüz klinik çalışma aşamasında olan tedaviler de geliştirilmektedir.
Son olarak yazımızı klasik bir cümle ile bitirmek istiyorum: Kanserden korkma geç kalmaktan kork. Günümüzde bir çok kanser tipi erken teşhis edilirse başarı ile tedavi edilebilmektedir. Ayrıca bazı risk faktörlerinden uzak kalarak önlenebilir bir hastalık haline de gelmektedir.
Kaynak: http://www.gencbilim.com
